Beschrijving historische locaties

Start: Bastionhotel, Kempenbaan 2, Tilburg

Loop vanaf het startpunt naar de Koningshoeven.

Aan de overkant van de Kempenbaan (rechts) staat het Cenakel, een voormalig retraitehuis voor jonge meisjes. De oprichter was de textielverver Caspar Houben.

(1) Koningshoeven

–> Volg de Koningshoeven tot de brug over de Nieuwe Leij (brug met aluminium reling).

Achter het pand met huisnummer 34 (maar waarschijnlijk niet zichtbaar door de bomen en struiken) staat het voormalig buitenverblijf van Koning Willem II.

Net voor de brug over de Nieuwe Leij (links) stond de fabriek van Caspar Houben. In 1930 werd hier de nieuwe ijsbaan van de Tilburgse IJsclub aangelegd, als vervanger van de oude ijsbaan (zie bij 12).

–> Net over de brug, aan de rechterzijde, stond de wolwasserij en vollerij van de firma Sträter.

Vervolg de route tot de brug over de voormalige ‘Vuile Leij’ (de gemetselde muurtjes).

Net voor de brug stond aan de linkerzijde de wolwasserij en pluizerij van Janssens-Kanters. Aan de rechterzijde stond de wolwasserij en vollerij van de firma Brouwers. Net over de brug, aan de rechterzijde, stond de wolververij van de firma Van Spaendonck.

–> Vervolg de Koningshoeven tot je bij het Wilhelminakanaal linksaf het zandpad kunt volgen

Huisnummer 66 is villa Eigenhorst (vroeger een opvanghuis voor jongens). Op deze plek stond ooit een houten villa die dienstdeed als café, waar je trappistenbier kon drinken. Hier waren ook een theetuin en een speeltuin met een vijver waarop je met een bootje kon varen. De stoomtram bracht je voor vijf centen vanaf de kermis hier naartoe.

(2) Duikers onder het Wilhelminakanaal

–> Volg dit zandpad. Na circa 250 meter kom je bij het punt waar de voormalige Vuile Leij onder het Wilhelminakanaal wordt doorgeleid. Als je nog eens 180 meter doorloopt, kom je bij het punt waar de Nieuwe Leij onder het Wilhelminakanaal wordt doorgeleid.

Het beheer van de waterstand is belangrijk om het niveau aan weerszijden van het kanaal in evenwicht te houden. Zo niet, dan ontstaat er spanning en kunnen de buizen springen, met als gevolg dat het kanaal leegloopt.

(3) Oude Leij

–> Loop terug naar de ophaalbrug en steek het kanaal over. Ga rechtsaf en volg het kanaal circa 100 meter.

Het beekdal van de Leij ligt duidelijk lager dan het Wilhelminakanaal. Hier wordt de Oude Leij onder het kanaal door geleid en loop verder richting Torentjeshoeve.

In dit buitengebied zie je een aantal boerderijen die opgericht zijn door koning Willem II, de zogenaamde Konings’ hoeven. Hiertoe behoorde ook een grote schaapskooi. De wol van de schapen die hier gefokt werden, was bestemd voor de textielnijverheid. Op deze plek staat nu het Trappistenklooster met bierbrouwerij.

–> Loop terug naar de kanaalbrug. Hier kun je kiezen voor optie (1): een bezoek aan uitkijktoren De Herdgang.

(4) Optioneel: naar de Herdgang

–> Sla voor het viaduct rechts de Eindhovenseweg in. Volg de route naar de uitkijktoren. Ga na circa 500 meter links onder de snelweg door. Beklim de toren (€ 1,50 p.p.).

Vanaf de toren zie je het beekdal van de Nieuwe Leij. Ook zie je waar de Oude Leij onder de snelweg door gaat.

–> Loop de route terug en sla bij het Wilhelminakanaal rechtsaf.

(5) Stoomgemaal

–> Sla direct na het viaduct rechtsaf het zandpad in.

Je loopt hier langs de voormalige ‘Vuile Leij’. Deze oudere bedding van de Nieuwe Leij werd in 1895 opgegraven voor de vuilwaterafvoer van tien Tilburgse textielfabrieken. Via de ‘Vuile Leij’ werd dit naar de Voorste Stroom en vervolgens dwars door het centrum van Oisterwijk geleid. Dit was in 1968 nog het geval!

Volgens een krant lag er in 1894 een twee centimeter dikke deklaag op het water, waarop de kraaien rustig wandelden. Vanwege de geur van het zwavelzuur rook het water naar rotte eieren. En vanwege de kleur kreeg de Leij de bijnaam ‘Blauwsloot’. Pas na vele rechtszaken kwam er in 1954 een oplossing, toen waterzuiveringsinstallatie Moerenburg werd aangelegd.

–> Vervolg de route langs de waterplas ‘De Baars’.

Deze vijver ontstond na zandwinning voor de aanleg van de viaducten. De naam De Baars verwijst naar het voormalige, gelijknamige café. Aan het eind van de vijver komt het water van de Vuile Leij en Oude Leij samen. Hier stond ooit een stoomgemaal om de waterstand te kunnen beheersen.

(6) Grollegat en Buunderbrug

–> Loop door tot aan het Meierijpad. Sla linksaf en volg het Buunderspad. Sla na circa 130 meter linksaf de Koebrugseweg op. Ongeveer 150 meter naar het oosten stond café De Baars.

–> Vervolg de route tot het ven aan de linkerkant, genaamd ‘Het Grollegat’.

Rechts zie je de oude bedding van de Oude Leij. Deze liep ooit dwars door het ven. Dit diende als waterbekken voor de watermolen te Qualen, die in 1331 wordt genoemd. Het ven werd daarom ook wel Qualenwiel genoemd. Ook lag hier de Buunderbrug of Baarsbrug over de Leij.

(7) Voorste Stroom

–> Volg de Koebrugseweg ongeveer 200 meter tot het bruggetje waar de Nieuwe Leij en de Korvelse waterloop samenkomen.

Bij deze samenkomst van de Nieuwe Leij en de Korvelse waterloop verandert de naam van beide beken in Voorste Stroom. Verderop in het veld (waar de Swartreit zich bij de Voorste Stroom voegt) kwam de Oude Leij vroeger samen met de Nieuwe Leij.

(8) Samenloop Oude en Nieuwe Leij

–> Recht tegenover de brug over de Nieuwe Leij is een hekje dat toegang geeft tot een wandelpad langs de rechterzijde van de Nieuwe Leij. Volg dit pad. Na ruim 150 meter kom je bij de Kommerstraat (geasfalteerde weg). Steek deze over en vervolg de route langs de rechterzijde van de Nieuwe Leij. Volg deze route circa 300 meter tot je bij het Meierijpad komt (fietspad). Steek over en loop naar de samenloop van twee beken.

Hier komen de Oude en Nieuwe Leij samen. Het gemetselde brugdeel bij de Meierijbaan markeert de vroegere bedding van de Oude Leij.

(9) Tilburgse IJsclub

–> Volg de Meierijbaan (ventweg langs het viaduct) ruim 100 meter en ga links door het houten hekje. Loop rechtdoor tot je bij de Nieuwe Leij komt. Ga rechtsaf en volgt het pad door het Leijdal tot het Wilhelminakanaal.

Het open gedeelte links markeert de locatie waar ooit de ijsbaan van de eerste Tilburgsche IJsclub (1887) lag, met clubhuis (1910). De baan werd in de winter onder water werd gezet zodat hij kon bevriezen. Buiten de baan was er gratis schaatsijs op ondergelopen broeklanden voor het ‘gewone’ volk. Het laatste stuk van de Nieuwe Leij tot aan het Wilhelminakanaal volgt globaal het oude tracé van de Weg naar de IJsclub, die op Koningshoeven begon. Hier bestaat nog een stukje als IJsclubweg.

–> Nu kun je kiezen voor optie (2): een bezoek aan café Zomerlust.

(10) Optioneel: café Zomerlust

–> Volg het kanaal tot de draaibrug en leg aan bij Café Zomerlust.

–> Loop daarna terug naar de Meierijbaan tot het viaduct.

(11) Lange Jan

–> Ga onder het viaduct door en sla rechtsaf, het zandpad in. Kom je echter van café Zomerlust, sla dan vóór het viaduct linksaf, het zandpad in.

Links zie je (vis)vijver de Lange Jan. De naam verwijst naar een enorme schoorsteen van een stoommachine, die vanaf circa 1918 werd gebruikt om excavateurs (graafbaggermachines) aan te drijven, die werden ingezet voor het graven van het Wilhelminakanaal. Het eerste deel van het kanaal is door arbeiders, met de schop(!) gegraven. De excavateurs waren eerder gebruikt om de loopgraven aan te leggen die zo berucht werden door de Eerste Wereldoorlog.

Finish

–> Loop naar de voet van het viaduct, vervolgens weer naar boven en verder tot het trapje links.

Bij het omhoog lopen heb je links uitzicht op het vroegere terrein van de Tilburgse IJsclub. Bij het naar beneden gaan zie je links de hockeyvelden van Weredi. Hier kwam in 1930 een nieuwe ijsbaan (zie 1) met lichtinstallatie.

De Tilburgse IJsclub bestond tot circa 1941 maar de ijsbaan op Koningshoeven werd nog tot in de jaren zestig gebruikt.

–> Wandel terug naar het startpunt.